انسان و قانون بازتاب

هر انسانی در هر لحظه، دارای بازتابی وجودی است که نتیجه‌ پندار و گفتار و کردار اوست و می‌تواند مثبت یا منفی باشد. این بازتاب به عالم بالا انعکاس پیدا کرده و از یک فیلتر که وسع فرد را سنجش می‌کند، (لا یکلّف الله نَفساً اِلاَّ وُسعَها: هیچ‌کسی تکلیف ندارد مگر به اندازه‌ وسع خود- بقره:۲۸۶) عبور کرده و متعاقب آن، بازتاب مناسبی را منطبق بر چارچوب عدالت، مثبت یا منفی برای آن تعیین می‌کند و به شبکه‌های مثبت و منفی ارجاع می‌دهد. شبکه‌ها نیز آن بازتاب را روی فرد پیاده می‌کنند «…یضل من یشاء و یهدی من یشاء…» (نحل:۹۳).
برای مثال، طبق آیه‌ زیر در مورد بازتاب منفی، خداوند در قرآن می‌فرماید: که ما خودمان شیطان را بر فرد می‌گماریم. «وَ مَنْ یعْشُ عَنْ ذِکرِالرَّحْمَنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطَاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ» (الزخرف:۳۶).
«هرکس از رحمانیت الهی غافل شود، بر او شیطانی می‌گماریم که با او همراه و رفیق باشد».
عکس‌العمل بازتاب، در وهله‌ اول، تشدید همان بازتاب را برای فرد ایجاد می‌کند و در وهله‌ دوم، آگاهی مثبت و یا منفی را به نسبت بازتاب شخص برای او به‌وجود آورده و باعث هدایت و یا گمراهی شخص می‌شود. بنابراین؛ انسانی که خسیس است احتمال این‌که خسیس‌تر بشود خیلی بیش‌تر است تا این‌که خساست او کم‌تر شود و یا این‌که انتظار می‌رود آدم بدجنس، بدجنس‌تر شود و آدم آگاه، آگاه‌تر.
لذا در قانون بازتاب آن‌چه که گفته می‌شود «…فَاِنَّ اللهَ یضِلُّ مَنْ یشآءُ وَ یهدی مَنْ یشآء…» (فاطر:۸) به‌خوبی می‌توان فهمید که بر چه اساسی به کمک شبکه‌ها، ترتیب گمراهی یا هدایت انسان داده می‌شود؛ چگونه بر انسان شیطان گمارده می‌شود یا مشمول هدایت می‌شود.